Türk Askerî Tarihi Perspektifinden Şânî-Zâde M. Ataullah Efendi ve Eserleri

19. asır Osmanlı vak’anüvislerinden biri olan Şânî-zâde Mehmed ‘Ataullah Efendi, çeşitli alanlarda eserler kaleme almış, tercümeler yapmış; bu vesileyle döneminin maruf şahsiyetlerinden olmayı başarmıştır. Velut yönüyle emsallerinden sıyrılarak Osmanlı’nın büyük bir askerî, siyasi ve toplumsal değişim dönüşüme tâbi olduğu yılların başlangıcında farklılaşmanın devlet kademelerindeki şahitlerinden olmakla kalmayıp söz konusu değişime eserleriyle katkıda bulunmaya çabalamıştır. Kendisi Sultan III. Selim devrinde ciddi anlamda hız kazanan Fransız modeli askerî yenilik ıslahatlara destek olma gayesi o dönem için uygun görülmesi üzerine yeni yükselen ulus şeklinde tanımlanan Almanların “büyük” lakaplı kralı II. Friedrich’ten yapmıştır. Onun şairliği, müderrisliği, hekimliği tarihçiliği yana, tarihimiz önemi modern tarihçiliğimizin ilk nüvelerinin kendisinin kalemiyle atıldığı olgusu pek bilinmez. Ne yazık ki askerliğe dair tercümelerinden sadece Vesâyânâme-i Seferiyye (Tenbîhât-ı Hükümrân bâ-Ser‘askerân) günümüze ulaşabilmiştir. Bu çalışmada Seferiyye’yi merkeze alıp eserin yazım süreci, dili bilimler açısından çerçevesinde; hekim, hakim, müderris, mühendis mütercim Şânizâde’nin bilim çevrelerince bugüne kadar üzerinde düşünülmediği bilinen yönüne, yani tarihimizdeki alana katkısına değerlendirme yapılmıştır.